De ontwikkelingen op het gebied van Artificial Intelligence (AI) liggen sinds de publicatie van ChatGPT eind november onder een vergrootglas. Waarom krijgen AI-toepassingen zoals ChatGPT ineens zoveel aandacht? Welke ontwikkelingen zijn er, naast deze slimme chatbot, gaande in het AI-domein? En belangrijker: wat is de impact van AI voor jouw baan?
De toepassingen van OpenAI die nu veel aandacht krijgen lijken misschien uit het niets te komen, maar dit is een logische stap in een revolutie die al lang gaande is. Nadat ik de afgelopen weken in de wereld van AI ben gedoken stond ik verbaasd van wat nu al mogelijk is. De belangrijkste vraag die daarbij opkomt is: “Wat betekent dit nu voor mij?” Of specifieker: “Moet ik me zorgen maken?”
The pace of progress in artificial intelligence (I’m not referring to narrow AI) is incredibly fast. Unless you have direct exposure to groups like Deepmind, you have no idea how fast—it is growing at a pace close to exponential. The risk of something seriously dangerous happening is in the five-year time frame. 10 years at most.”
Elon Musk
De 3 categorieën AI
Voordat we verder ingaan op AI is het van belang onderscheid te maken tussen 3 typen kunstmatige intelligentie:
- Artificial Narrow Intelligence (ANI) is AI gespecialiseerd op 1 gebied. Denk aan IBM’s Deep Blue of Deepmind’s AlphaGo.
- Artificial General Intelligence (AGI) is AI die cognitieve taken net zo gemakkelijk kan uitvoeren als wij mensen. Denk aan een futuristisch systeem als KITT, de zelfbewuste auto in de serie Knight Rider.
- Artificial Superintelligence (ASI) is intelligentie die de mogelijkheden van ons gewone stervelingen ver overstijgt. Denk aan sciencefiction films waarin robots de wereld overnemen.
De ontwikkelingen die we op dit moment zien zien liggen allemaal in het eerste domein, namelijk Narrow Intelligence. Van General Intelligence of Superintelligence is nog geen sprake.
Moet ik me zorgen maken over de impact van AI?
Moeten we de hooivorken en brandende fakkels van stal halen, of is AI een grote zegen? Angst voor allesoverheersende AI gaat over General (AGI) of Superintelligence (ASI) en daar zijn we qua ontwikkeling dus nog niet. Black Mirror-achtige taferelen kunnen voorlopig nog even de ijskast in. Willen we de vraag beantwoorden of AI goed of slecht is, dan moeten we een stap dieper kijken, namelijk naar het verschil tussen intelligentie en bewustzijn.
Het verschil tussen intelligentie en bewustzijn
Intelligentie is het vermogen problemen op te lossen. Dit heeft te maken met patroonherkenning en het leggen van verbanden. Bewustzijn is het vermogen dingen te voelen, zoals blijheid, verdriet of boosheid. Wij mensen combineren intelligentie en bewustzijn om uitdagingen te lijf te gaan. We zijn geen puur rationele wezens.
Alle ontwikkelingen in AI hebben voor een enorme vooruitgang gezorgd op het gebied van computerintelligentie. Als het gaat over computerbewustzijn dan is er de afgelopen decennia geen vooruitgang geboekt. Het feit dat ChatGPT informatie op een logische wijze kan structureren en weergeven wil niet zeggen dat dit programma bewustzijn heeft of ook maar in de meest beperkte vorm snapt wat een tekst betekent. Teksten begrijpen is een notoir moeilijke taak voor AI en computers in het algemeen.
We hoeven ons voorlopig dus geen zorgen te maken dat we compleet overbodig worden door AI. Wel moeten we ons aanpassen om de juiste vaardigheden voor de toekomst te ontwikkelen. Hoe doen we dat?
Wat is de impact van AI die op dit moment al beschikbaar is?
Nu we intelligente chatbots hebben en we tekst eenvoudig kunnen omzetten in beeld hoeven we niet ineens radicaal anders te gaan werken. Wel verandert de manier waarop we waarde kunnen blijven toevoegen.
Niemand zit meer te wachten op jouw algemeen beschrijvende tekst over een onderwerp. Als iemand dat zoekt dan helpt de chatbot hem daar wel bij. Bedenk wel dat dit geen enorme innovatie is, aangezien je daar met iets meer moeite en wat goed online zoekwerk ook eerder al relatief eenvoudig aan kon komen. Het kost nu alleen nog minder tijd.
Experimenteer met AI-oplossingen als ChatGPT en gebruik ze als inspiratiebron. Laat echter nooit iemand anders jouw gedachten bepalen. Juist door ideeën op papier te zetten kan je jouw gedachten ordenen en tot nieuwe inzichten komen. Dat is te belangrijk om aan AI over te laten.
Is mijn baan straks overbodig?
De impact van AI gaan we niet terugzien in één grote verandering. Het zal eerder een reeks verandering zijn, waarbij elke nieuwe golf groter en intenser is dan de vorige. Dat vergt ontzettend veel (mentale) flexibiliteit. Stel je voor: Ben je net omgeschoold, blijkt je nieuwe baan ook niet toekomstbestendig. Jezelf als gevolg daarvan continu opnieuw uitvinden en je overtuigingen steeds weer bijstellen is zwaar. Welke van jouw taken maken de grootste kans overgenomen te worden door computers?
In het algemeen waarderen we cognitieve vaardigheden meer dan motorische vaardigheden. Is dat wel terecht? Juist cognitieve vaardigheden zijn eenvoudiger te automatiseren. Denk aan een arts die door het herkennen van patronen een diagnose stelt. Of een notaris die op basis van jouw wensen een koopakte voor je huis opstelt. Het werk van een ober of verpleegster laat zich veel lastiger automatiseren, omdat dit zowel cognitieve als motorische vaardigheden vereist. Vergeet ook niet dat aan de ogenschijnlijk eenvoudige motorische bewegingen miljoenen jaren aan evolutie vooraf zijn gegaan.
Tenslotte geldt dat sommige taken wel geautomatiseerd kunnen worden, maar dat het zeer de vraag is hoe wenselijk dat is. Neem het voltrekken van een huwelijk. Een computer is prima in staat een vooraf vastgestelde tekst uit te spreken, de respons te registreren en vervolgens een database bij te werken. Maar wil je dat? Hetzelfde geldt voor topsporters. Robots kunnen harder rennen dan de beste menselijke atleet en toch staan we niet in de rij om naar rennende robots te kijken en kopen we wel een kaartje voor de Olympische spelen. Juist hun kwetsbaarheid maakt menselijke sporters de moeite waard.
De belangrijkste vraag om jezelf dus te stellen is “Waar is mijn baan echt voor?“
Aan welke vaardigheden moet ik werken om in de toekomst relevant te blijven?
Hoe we moeten omgaan met de impact van AI is geen vraag voor de toekomst, maar een vraag voor nu. Aanpassen kost tijd. Welke vaardigheden moeten we kinderen op school nu bijbrengen?
Emoties en creativiteit kan je toch niet aan AI overlaten?
Vaak wordt gezegd dat creativiteit een belangrijke vaardigheid is, omdat computers dat niet kunnen overnemen. Is dat zo? Wat is creativiteit? Je zou creativiteit kunnen definiëren als het doorbreken van bestaande denkkaders om zo tot nieuwe ideeën en inzichten te komen. Anders gezicht is creativiteit dan dus het herkennen van patronen en die vervolgens verbreken. Als je het zo stelt dan voel je al aan dat AI daarmee aan de haal gaat.
En emoties dan, daar blijven mensen toch wel superieur? Een robot snapt toch niet hoe ik me voel? Ook emoties kenmerken zich door patronen. Kijk je naar iemands gezicht en probeer je daar de emoties uit af te leiden, dan kijk je in feite naar verschillende hele kleine spiertjes die zich samentrekken en ontspannen. Als je maar genoeg data als input gebruikt dan kan een computer die emoties ook herkennen. Op dit moment zijn er al oplossingen beschikbaar die van een tekst bepalen met welke emotie die is opgesteld.
Zorg voor een brede basiskennis
Als creativiteit en het omgaan met emoties ook al door AI overgenomen worden, wat houden we als mensen dan nog over? Kan het klassieke schoolsysteem nu helemaal overboord?
Zo rigoureus hoeft het gelukkig allemaal niet, maar aanpassingen zijn wel nodig. Zo is het stampen van specifieke informatie, zoals jaartallen van historische gebeurtenissen, al lang niet relevant meer. Dat soort zaken zoek je op. Dat wil niet zeggen dat je geen informatie meer hoeft te onthouden.
Het is juist belangrijker dan ooit om een goede algemene basis te hebben. Daarmee kan je verbanden leggen tussen verschillende concepten en je weet welke vragen te stellen. Neem dit artikel als voorbeeld: had ChatGPT dit kunnen samenstellen? Vast wel. Als ik had gevraagd naar aanleiding van de publicatie van ChatGPT grofweg 2000 woorden te schrijven met als thema AI, waarin de toekomst van het schoolsysteem en werk worden belicht, enkele ideeën van Yuval Noah Harari zijn verwerkt, een vleugje Black Mirror wordt toegevoegd en de concepten op NABL zijn verweven, dan had dit de uitkomst kunnen zijn.
Het punt is natuurlijk dat ChatGPT dat alleen kan creëren wanneer ik de juiste vraag stel. Ík leg die verbanden op deze manier.
De 3 vaardigheden waarmee je voorbereid bent op de impact van AI
Waar moet je de komende tijd je energie in steken als je goed voorbereid wilt zijn op de enorme impact van AI? Samenvattend kan je stellen dat de volgende 3 vaardigheden essentieel zijn om ook in de toekomst relevant te blijven:
- Brede basiskennis. Niet het opzoeken van informatie, maar het stellen van de juiste vragen en daarbij verbanden leggen tussen concepten zijn de vaardigheden van de toekomst. Voldoende algemene kennis is daarbij randvoorwaardelijk.
- Focus op extremen. Matige verhalen en oplossingen creëren kan je prima aan AI overlaten. Wanneer je je richt op de massa dan is dat voldoende. Echt onderscheidend word je echter door iets te kiezen waarin je uitblinkt en daar vol voor te gaan. Wat onderscheidt jou van een machine en hoe kan je die kracht maximaal benutten?
- Een brede identiteit en (mentale) flexibiliteit. Continue veranderingen door technologische vooruitgang vragen enorme flexibiliteit van jou als individu. Wanneer de inhoud van je werk veelvuldig aan verandering onderhevig is, dan helpt het een brede identiteit aan te meten. Daarmee bedoel ik dat je naast je baan voldoende aandacht aan familie, vrienden, hobby’s en andere interesses besteedt, zodat je meer hebt dan alleen je baan om op terug te vallen. Identificeer je je voornamelijk met je werk (“Ik ben accountant”), dan kan je bij het veranderen van baan ook op zoek naar een nieuwe identiteit.
Niemand weet wat de impact van AI op ons leven precies zal zijn, maar duidelijk is dat we onszelf steeds opnieuw zullen moeten uitvinden. Op een meer meta-niveau kan je dan ook stellen dat de belangrijkste vaardigheid de komende jaren de capaciteit nieuwe vaardigheden te leren is.
By far, the greatest danger of Artificial Intelligence is that people conclude too early that they understand it.”
Elezier Yudkowsky
En dan nog even dit
Enkele van de inzichten in dit artikel over de impact van AI zijn gebaseerd op een keynote van Yuval Noah Harari, de schrijver van onder andere het boek Sapiens. Deze keynote is niet publiekelijk beschikbaar, maar ik kan je ten zeerste aanraden je te verdiepen in zijn de ideeën.