Stop met volgen van het nieuws

Ben jij altijd op de hoogte van de meest recente mondiale ontwikkelingen? Weet jij het als eerste wanneer een BN’er is vreemdgegaan? Stop daarmee. Stop met het volgen van het nieuws. Je bent verkeerd geïnformeerd, wordt ongelukkiger en kan je tijd beter besteden. In dit artikel lees je waarom je moet stoppen met volgen van het nieuws en je vindt alternatieven waar je wel gelukkig van wordt.

It’s amazing that the amount of news that happens in the world everyday always just exactly fits the newspaper.

Jerry Seinfeld

Volg je geen nieuws, dan ben je niet geïnformeerd

Er is een bekende uitspraak die vaak wordt toegeschreven aan Mark Twain (daarover zijn de meningen echter verdeeld):

If you don’t read the newspaper, you’re uninformed. If you do, you’re misinformed.

unknown

Dit raakt de essentie van het nieuws. Want wat is nieuws? 

Nieuws gaat over uitzonderingen

Een item heeft nieuwswaarde als het een uitzonderlijke gebeurtenis betreft. Niemand koopt een krant die vermeld dat vandaag weer heel veel mensen goed en wel zijn aangekomen op hun werk om daar te werken in organisaties die te veelal gelijksoortige uitdagingen hebben. Nee, nieuws gaat over rampen, aanslagen, leugens en bedrog.

Het nieuws is vaak overwegend negatief van toon. Dat trekt meer aandacht. Met negatief nieuws verkoop je meer kranten, kijken meer mensen naar je tv-programma of lok je meer bezoekers naar je website. Meer abonnees, kijkers of bezoekers betekent meer inkomsten uit advertenties, wat het dominante verdienmodel van nieuwsmedia is.

Nieuws geeft een verkeerde voorstelling van zaken

Als je het nieuws volgt dan weet je dus precies hoe het niet gaat met de wereld. Maar hoe erg is dat?

Als jouw wereldbeeld gebaseerd is op de berichtgeving in nieuwsmedia, dan geeft dat niet alleen een negatieve voorstelling van zaken, het vertekent ook je beeld van hoe de wereld in elkaar steekt. Eén van de aspecten om daarbij rekening mee te houden is de availability heuristic. Dit principe beschrijft hoe we zaken overschatten waar we veel mee in aanraking komen. 

Laten we als voorbeeld de vliegtuigindustrie nemen. Vliegtuigen worden steeds veiliger. Er zijn nu aanzienlijk minder vliegtuigongelukken dan 50 jaar geleden. Omdat een vliegtuigongeluk steeds uitzonderlijker is neemt de nieuwswaarde daarmee aanzienlijk toe. Als er dan een vliegtuigongeluk plaatsvindt, dan zal dat breed uitgemeten worden in de media. Doordat meer aandacht wordt besteed aan vliegrampen, denken we dat ze vaker voorkomen. Als gevolg zijn we angstiger om in steeds veiligere vliegtuigen te stappen.

Andersom geldt dat we de dingen waarmee we zelden in aanraking komen onderschatten. Hoeveel mensen denk je dat in Nederland jaarlijks overlijden aan hart- en vaatziekten? Het zijn er ongeveer 36.000. Dat zijn bijna 100 mensen per dag! Hoe vaak lees je daarover in de krant?

Headlines, in a way, are what mislead you because bad news is a headline, and gradual improvement is not.

Bill Gates

De impact van volgen van nieuws is enorm

Nu denk je wellicht, hoe erg is dat? Mensen zijn niet per se goed geïnformeerd. Het is echter een illusie te denken dat iedereen van alles op de hoogte gaat zijn en de waarheid kent.

De extreme focus op het volgen van nieuws is wel degelijk schadelijk. Daniel Kahneman legt dit in zijn boek Thinking Fast en Slow uit aan de hand van wat hij de Availability cascade noemt. Met dit principe licht hij toe hoe nieuws uiteindelijk leidt tot politieke besluiten. Dat gaat als volgt. 

Een item is in het nieuws of wordt in de media behandeld. Daardoor is het top of mind in de samenleving. De eerder beschreven availability heuristic leidt tot een overschatting van het belang van het item. Iets dat veel aandacht krijgt in de samenleving, zorgt dat ook de politiek zich er mee bemoeien. Dat is immers lekker voor je zichtbaarheid als politicus. Door deze aandacht krijgt het item meer focus, budget, regelgeving en ga zo maar door. De impact daarvan is niet te onderschatten. 

Dit betekent namelijk dat niet de belangrijke en structurele oorzaken worden aangepakt, maar slechts de symptomen. Met langzame, continue verandering haal je als politicus zelden het nieuws. Je krijgt minder aandacht en daarmee heb je een uitdaging bij de volgende verkiezingsronde.

Zo hadden we het niet bedoeld

Journalist Jesse Frederik geeft in zijn boek Zo hadden we het niet bedoeld, over de toeslagenaffaire, een prachtig voorbeeld van de availability cascade (al noemt hij dit niet zo). In het kort komt het op het volgende neer. 

Bulgaren fraudeerden met toeslagen door geld aan te vragen waar ze geen recht op hadden. Een journalist stelde dit aan de kaak en de politiek was meteen in rep en roer. Een schande! De regels voor het aanvragen van toeslagen werden tot in het extreme aangescherpt. Op lange termijn waren de ouders in wat we nu kennen als de toeslagenaffaire daar de dupe van. Wanneer zij al dan niet opzettelijk een kleine fout maakten in de aanvraag van hun toeslag dan werden ze daar genadeloos hard voor gestraft. Dit heeft verscheidene mensen in diepe (financiële) problemen gestort. Als voor het invoeren van de extreme maatregelen eerst was gekeken naar de maat der dingen, dan had men kunnen zien dat de fraude slecht 0.1% van het totale toeslagenbudget betrof.

Bovenstaande is natuurlijk een veel te eenvoudige beschrijving van deze casus. Wat wil je, Jesse Frederik heeft hier een boek van 400 pagina’s aan gewijd. Wil je meer over de achtergrond van de toeslagenaffaire weten, dan kan ik je zijn boek warm aanbevelen. 

Het is de schuld van journalisten

We kijken snel naar journalisten en de media als het gaat om de belabberde nieuwsvoorziening. Maar wie bedienen zij? Wie bepaalt uiteindelijk wat verkoopt? Juist jij en ik, wij consumenten. Als wij massaal betere kwaliteit zouden kopen, dan zou dat ook meer beschikbaar komen. Ik zie dat echter niet gebeuren zo lang we het interessanter vinden te lezen wat Geer nu weer tegen Goor heeft gezegd in plaats van ons te verdiepen in mogelijke oplossingen voor de klimaatproblemen.

Het verloop van elk (online) nieuwsitem

Een item dat groots in het nieuws komt doorloopt vaak eenzelfde levenscyclus. Grofweg gaat dat als volgt:

1. Een item komt in het nieuws. Er gebeurt iets in de wereld of er wordt iets bekend gemaakt waarover media zich uitlaten. De toon daarvan is vaak verontwaardigd of negatief.
2. Mensen vinden daar iets van. De eerste mensen werpen zich op om hier iets van te vinden en hun mening te verkondigen. Dit kan zowel in serieuze praatprogramma’s op televisie als online via een medium als Twitter geuit worden. In deze fase gaat het niet zo zeer om diepgaande analyses. Zolang je maar iets zegt dat een beetje in de buurt van het onderwerp komt. Hoe extremer de mening, des te groter de kans dat die in het nieuws komt.
3. Daar reageren weer anderen op. Er zijn enkele mensen die iets raaks weten te zeggen en hun verslagen of meningen worden massaal gedeeld, geliked en geretweet. Vervolgens komt daarover weer een golf van reacties op gang.
4. Het volgende item komt in het nieuws. Afhankelijk van het type event is het nieuwe er na een dag of enkele dagen wel weer vanaf. Er wordt meer duidelijk over het event en de mensen die er echt iets van begrijpen, de experts, kunnen meepraten. Dit is het moment dat we massaal afhaken en ons richten op het volgende grote nieuwswaardige item. Blijkbaar vonden we het toch niet zo interessant als we dachten.

Wat onthoudt je hiervan?

Hoe vaak denk jij nog aan de moord op Peter R. de Vries? De laatste kabinetsformatie? Of de wateroverlast in Limburg? Dit waren allemaal grote nieuwsitems in 2021, maar hoeveel heb je daarvan onthouden? En hoeveel tijd heb je besteed aan het verkrijgen van inzicht in de dieperliggende oorzaken van deze nieuwsitems? Zoals de steeds gewelddadiger wordende onderwereld, de enorme versnippering van het politieke landschap of de klimaatverandering waar we met zijn allen aan bijdragen.

Dit is precies wat mis is met volgen van het nieuws. We besteden te veel aandacht aan triviale zaken en nemen niet de moeite ons te verdiepen in de kern van de onderliggende problematiek. We willen graag meepraten met anderen over het laatste nieuws, maar interesseren ons er niet echt voor.

Heb je weleens een artikel gelezen of een praatprogramma gevolgd over een onderwerp waar jij zelf veel vanaf wist? Wat viel je op? De diepgang van nieuwsitems is zeer beperkt en er zijn vaak veel kanttekeningen te plaatsen bij de gepresenteerde informatie. Dit heeft 2 oorzaken.

Enerzijds heeft dit te maken met de 4^e stap zoals hierboven beschreven. Wanneer we ergens inhoudelijk diep op ingaan, dan haken mensen af. Het interesseert ze niet echt. Mediabedrijven zullen dat koste wat kost willen voorkomen, want zonder aandacht geen advertentie-inkomsten. Anderzijds worden artikelen geschreven door journalisten waarvan het merendeel generalist is. Dit houdt in dat ze van veel zaken een beetje afweten. Ze moeten informatie vooral op een begrijpelijke manier kunnen opschrijven. Hiermee zeg ik niet dat journalisten geen waarde toevoegen! Neem het voorbeeld van Jesse Frederik die diepgravend onderzoek heeft gedaan naar de toeslagenaffaire. Wat ik wil zeggen is dat je die diepgang niet gaat vinden in de krant of op het 8 uur journaal.

De wet van Godwin

Mike Godwin ergerde zich aan online discussies die steevast leken te eindigen in vergelijkingen met Hitler of nazi’s. Om dit tegen te gaan formuleerde hij zijn wet van Godwin. Deze wet stelt dat naarmate een (online) discussie langer wordt, de waarschijnlijkheid van een vergelijking met de nazi’s of Hitler 1 nadert. Oftewel, als je maar lang genoeg doorgaat dan komt in elke online discussie een vergelijking met nazi’s of Hitler langs.

Wat is het alternatief voor volgen van nieuws?

Tot enkele jaren geleden las ook ik dagelijks de krant. In mijn studentenhuis was het 8 uur journaal vaste prik. Dit gaf mij het gevoel geïnformeerd en op de hoogte te zijn. Terugkijkend had ik die tijd beter kunnen besteden aan het lezen van een goed boek of een verdiepend artikel. Maar het nieuws werkt verslavend. Hoe kom je van die verslaving af? En wat kan je dan met je tijd doen?

Wil je van je nieuwsverslaving afkomen, lees dan eens een week lang de krant van een week geleden. Hoeveel waarde heeft dat? Zodra je inziet dat volgen van nieuws weinig waarde toevoegt, dan kan je je nieuwsverslaving gaan afbouwen. 

Waar wil je eindigen?

Wanneer ben je tevreden? Als je het nieuws volgt omdat dat belangrijk is voor je werk, dan zal je hier nooit helemaal mee willen stoppen. Sowieso is helemaal stoppen met volgen van nieuws volgens mij niet de oplossing. De scheiding tussen je alleen focussen op kernzaken en wereldvreemd zijn is erg dun. 

Zelf lees ik nog wel de weekendkrant. Niet dat dat nu zulke diepgaande analyses bevat, maar het geeft wel op een globaal niveau weer wat er speelt in de wereld. Daarbij kunnen de meer verdiepende katernen me soms aan het denken zetten. Die bevatten ook erg algemene informatie, maar als een onderwerp mijn interesse wekt, dan kan ik me daar vervolgens zelf in verdiepen.

Wat zijn de alternatieven?

Dat je het nieuws minder volgt wilt niet zeggen dat je niet geïnformeerd bent. Je houdt juist tijd over om je daadwerkelijk in te lezen in onderwerpen die je interesseren. Hieronder geef ik enkele tips hoe je dat kan doen. Ongeacht hoe je graag informatie tot je neemt (lezen, luisteren, kijken) zitten er ook voor jouw voorkeursstijl tips bij.

• Overweeg een abonnement op een nieuwsplatform dat niet (of in ieder geval in mindere mate) afhankelijk is van advertenties. Voorbeelden zijn De Correspondent, Follow the Money of The Economist.
• Online is ook gratis content van goede kwaliteit te vinden. Aeon is hier een goed voorbeeld van.
• Lees een boek van een onderzoeksjournalist, bijvoorbeeld het eerdergenoemde boek van Jesse Frederik over de toeslagenaffaire.
• Kijk een documentaire of verdiepend programma. Op Netflix zijn goede documentaires te vinden, zoek naar documentaires van Louis Theroux of kijk een aflevering van Tegenlicht.
• Luister je liever, dan kan je in je favoriete podcastapp je hart ophalen.

Deze voorbeelden zijn stuk voor stuk minder spannend dan het nieuws. Ze zoeken naar oorzaken vansystematische problemen. Vergelijk het met lezen over het weer ten opzichte van lezen over het klimaat. Het weer is korte termijn, eenvoudig en direct relevant, het klimaat is lastiger te doorgronden en relevant op de langere termijn. Het gaat, zoals altijd weer, om de balans tussen de belangrijke en de urgente zaken.

News is to the mind what sugar is to the body.

Rolf Dobelli