Zo helpt de leercurve van Maslow je in jouw ontwikkeling!

Bij het aanleren van een nieuwe vaardigheid, competentie, kennis of nieuw gedrag doorloop je altijd 4 stappen. Het model met deze 4 stappen kent verschillende benamingen, zoals leercirkel van Maslow, leercurve van Maslow en bewustwordingsmodel. Ik hanteer de benaming leercurve van Maslow. Dit model beschrijft de groei van onbekwaamheid naar bekwaamheid en de mate van (on)bewust handelen die daarbij hoort.

Learning is a constant process of discovery – a process without end

Bruce Lee

Wanneer kan je de leercurve van Maslow toepassen? Wat moet er gebeuren om bekwaam te worden in je vakgebied? Hoe helpt de leercurve van Maslow je in jouw ontwikkeling? Door het inzicht uit de leercurve van Maslow toe te passen ben je bewuster van je talenten en valkuilen en kan je hier effectiever mee omgaan.

De leercurve van Maslow

De leercurve van Maslow heeft betrekking op het aanleren van nieuwe vaardigheden of het opdoen van kennis. Het model is opgebouwd uit 2 parameters, namelijk bewustzijn en bekwaamheid. Wanneer we deze parameters plotten in een assenstelsel, dan ontstaan 4 kwadranten of fasen, zoals hiernaast te zien is.

Deze 4 kwadranten zijn:

1. Onbewust onbekwaam
2. Bewust onbekwaam
3. Bewust bekwaam
4. Onbewust bekwaam

Maslow, je weet wel, de man van de piramide, kwam in 1954 met dit model op de proppen. Zoals ik al schreef hanteer ik de benaming leercurve van Maslow, omdat je de 4 stappen maar één keer doorloopt als je iets nieuws leert. Ben je eenmaal bij stap 4, dan ga je voor dezelfde kennis of vaardigheid niet meer terug naar stap 1. Het is dus geen cyclus of cirkel, maar een proces dat je doorloopt. Het doel bij het aanleren van een vaardigheid is om dit uiteindelijk onbewust bekwaam te doen. Je wilt dus bij stap 4 komen.

Onbewust onbekwaam

Je weet niet wat je niet weet. Je bent je dus niet bewust van de zaken die je nog niet weet of kan.

Je weet niet wat je niet weet

Een simpel ervaring van onbewust onbekwaam handelen had ik in mijn eerste baan. Ik kwam er pas na een aantal maanden achter dat er een beeldbank met afbeeldingen en iconen was, die ik kon gebruiken in presentaties en documenten. Dat had me heel wat tijd en moeite kunnen schelen. Ik was me niet bewust van het bestaan van deze beeldbank, dus dit zat in het onbewust onbekwaam kwadrant.

Wanneer een organisatie een bepaalde grootte bereikt, dan is er voor alle disciplines een aparte afdeling en veel zaken zijn in processen gegoten. Processen veranderen en medewerkers rouleren, dus het is een illusie te denken dat dit allemaal parate kennis is in de hoofden van medewerkers. Veel zal je met vallen en opstaan leren.

Het Dunning-Kruger effect

Het Dunning-Kruger effect, bekend uit de psychologie, hoort ook in de onbewust onbekwame fase thuis. Dit effect stelt dat het mensen die ergens weinig vanaf weten aan de capaciteit ontbreekt om te beseffen dat ze er weinig vanaf weten. Hierdoor nemen ze ten onrechte aan wel veel van het onderwerp af te weten. Of, zoals Theo Maassen het treffend zei: “Niemand is slim genoeg om zijn eigen domheid te bevatten.”

Niemand is slim genoeg om zijn eigen domheid te bevatten

Theo Maassen

De figuur hieronder geeft dit visueel weer.

Een concreet voorbeeld van het Dunning-Kruger effect is een onderzoek waaruit blijkt dat 95% van de mensen zich een bovengemiddeld goede bestuurder vindt. 95%!

Learn continually – there’s always “one more thing” to learn!

Steve Jobs

Bewust onbekwaam

Het tweede kwadrant in de leercurve van Maslow is dat van de bewuste onbekwaamheid. Het verschil met het eerste kwadrant is dat je nu weet dat je iets nog niet kan of weet. Je hebt vervolgens de keuze of je dit wilt leren. Als dat het geval is, dan zal je moeten oefenen om de kennis of vaardigheid onder de knie te krijgen.

Recent heb ik dit meegemaakt tijdens een teamuitje met mijn bedrijf. We gingen Powerkiten, een soort vliegeren voor gevorderden, alleen was ik duidelijk nog niet gevorderd. Het eerste kwartier kwam de vlieger elke keer dat hij net in de lucht was, net zo hard weer naar beneden. Als ik zelf nog niet bewust was van mijn onkunde, dan maakte de vlieger me dit wel pijnlijk duidelijk.

Thuis werd ik recent ook geconfronteerd met het bewust onbekwame gedrag van mijn zoontje. Zijn zindelijkheidstraining verliep iets anders dan ik het voor ogen had. Bij elk ‘ongelukje’ stelde ik de vraag: “Waar moet dat?” waarop hij heel goed kon aangeven “Op de po!”. Ik troost me met de gedachte dat het in ieder geval geen onbewust onbekwaam gedrag was…

De fase van bewuste onbekwaamheid is vaak minder prettig, omdat je geconfronteerd wordt met wat je nog niet weet of kan.

Bewust bekwaam

Naarmate je een vaardigheid vaker oefent, dan word je er beter in en kom je terecht in de bewust bekwame fase. Je voelt je hierbij prettiger dan bij de tweede fase, omdat het je nu steeds beter lukt. Natuurlijk, je bent nog geen expert in wat je doet, maar je kan het wel.

Onbewust bekwaam

Oefen je een vaardigheid vaker, of heb je talent, dan kom je in het laatste kwadrant van onbewust bekwaam gedrag. Je doet dingen uit automatisme en staat er niet meer bij stil. Als mensen je hierop wijzen dan is de kans groot dat je reageert met iets als “dat is toch logisch.”

De talenten die je van nature hebt zijn vaak vaardigheden die je onbewust bekwaam doet. In mijn geval is dat bijvoorbeeld het aanbrengen van structuur en bewaren van het overzicht. Ik stond er nooit bij stil dat ik dat deed, totdat ik ging werken en het anderen opviel dat ik dit deed.

Denk ook aan een vaardigheid als autorijden. Initieel ben je vooral bezig met gas geven, remmen en schakelen, maar naarmate je meer ervaring hebt kan je tijdens het rijden een gesprek voeren en gaan de eerdergenoemde handelingen als vanzelf.

Hoe kom je naar een volgende fase in de leercurve van Maslow?

Je weet nu welke 4 fasen de leercurve van Maslow omvat, maar hoe kom je van de eerste naar de laatste fase? Wat kan je doen om je blinde vlekken qua kennis en vaardigheden in kaart te brengen? Hoe kunnen anderen je hierin ondersteunen? Als afsluiter van dit artikel lees je hoe je de leercurve van Maslow doorloopt en wat je kan doen om sneller naar een volgende fase te komen.

Je onbewust onbekwame onderzoeken

De leercurve van Maslow is een framework dat je kan inzetten voor zelfreflectie. Dit begint bij het in kaart brengen van de zaken die in je onbewust onbekwame leven. Bewustzijn kan van binnenuit komen, maar je kan bijvoorbeeld ook actief feedback vragen aan collega’s. Herken je je niet in de feedback die je krijgt, maar kaarten meerdere collega’s hetzelfde punt aan, dan is de kans groot dat dit in je onbewust onbekwame kwadrant zit.

Werken aan je bekwaamheid

Als je inziet wat in je onbewuste kwadrant leeft, dan zit je vanzelf in je bewust onbekwame kwadrant. Vervolgens heb je een keuze te maken: “wil ik dit leren?” Als het iets is waar je geen energie van krijgt en dat je liever aan een ander delegeert, dan is dat prima, zolang je daar maar bewust van bent.

Wil je wel leren, dan zal je met de nieuwe kennis of vaardigheid moeten oefenen. Doe dit lang genoeg en je wordt er bekwaam in. Hoe meer je oefent en hoe beter je wordt, des te meer plezier je er in het algemeen aan beleeft.

Automatiseren om tot onbewuste bekwaamheid te komen

Trek je dit verder door, dan kan je er voor zorgen dat de vaardigheid een automatisme wordt. Je voert het uit zonder dat je daar bewust bij stilstaat. Dit is het einddoel, zodat je alleen aandacht hoeft te besteden aan de zaken die er toe doen. De rest kan je mentaal weg automatiseren.

Nog een laatste tip: tijdens mijn studie maakte ik regelmatig pas tijdens het tentamen de transitie van onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam (ik zat op de piek van ‘mount stupid’). Vraag feedback en analyseer je kwaliteiten eerlijk, zodat dit jou niet overkomt in een belangrijke situatie.

I’m always trying new things and learning new things. If there isn’t anything more you can learn – go off and die.

Morgan Freeman